Inleiding
Het Huwelijk van Hemel en Hel (geschreven rond 1790) behoort tot een serie boeken die William Blake (1757-1827) met eigenhandig gekleurde etsen op koperen platen versierde. Hiermee zette hij zich bewust af tegen de massaproductie van de drukpers. Het boek bestaat voornamelijk uit proza en bevat een duidelijke filosofische boodschap: de verbeelding staat boven de rede. Met deze boodschap bevindt Blake zich diagonaal tegenover filosofen en wetenschapsmensen als Bacon, Newton of Locke.
Omwille van zijn extreme ideeën werd Blake door zijn tijdgenoten niet ernstig genomen. Men hield hem zelfs voor krankzinnig. Dit gaf hem meteen de vrijheid om ongehinderd zijn bizarre gedachtengoed te verwoorden.
Er zijn slechts negen exemplaren bekend van
Het Huwelijk van Hemel en Hel en elk ervan vertoont een brede variatie aan kleur en detail. Tussen de lijnen tekst staan versieringen getekend die nauw aansluiten bij de tekst. De oorspronkelijke tekst werd geëtst in koperen platen die achteraf werden bijgekleurd en van illustraties voorzien.
Alhoewel
Het Huwelijk van Hemel en Hel impliciete verwijzingen bevat naar de Franse Revolutie, is het een visionair gedicht dat niet gebonden is aan een bepaalde tijd of plaats. De toon van het gedicht is ironisch en de taal is symbolisch, vaak cryptisch, en vol beeldspraak. De belangrijkste tegenstelling is die tussen de Dichterlijke Geest (Energie of de god die leeft in iedereen) en de Rede (of de som van de vijf zintuigen). Het is de tegenstelling tussen profeet (of dichter) en priester, geloof en ongeloof, vrijheid en slavernij. Andere tegenstellingen die Blake in
Het Huwelijk van Hemel en Hel tracht op te heffen, zijn die tussen goed en kwaad, waarheid en leugen, ziel en lichaam, hemel en hel, engel en duivel. Hij betracht met zijn extreme visioen een ‘Umwertung aller Werte’. Daardoor is dit het meest polemische werk van deze dichter.
Het belangrijkste onderwerp is het conflict. Zonder conflict kan er geen integratie mogelijk zijn op een hoger niveau. Zonder tegenstellingen als aantrekking en afstoting, rede en energie, liefde en haat, is er geen vooruitgang mogelijk. De engel wordt tot duivel bekeerd, waarna hij de bijbel leest “in zijn duivelse betekenis”. De profeet (en dus ook de dichter) is per definitie subversief (i.e. de heersende machten ondermijnend). Voor Blake bestaat het kwaad uit passieve aanvaarding en het goed uit actieve tegenstand. Zo zijn de rollen omgekeerd: wat wij goed noemen is kwaad, wat we hemel noemen is hel.
Frank d'Esprit
Het Onderwerp
Rintrah brult & laat zijn vuren dreunen in de beladen lucht;
Hongerige wolken slingeren over de diepte.
Ooit zachtmoedig, en op een gevaarlijk pad,
Hield de rechtvaardige mens zijn koers aan langs
Het dal van de dood.
Rozen zijn geplant waar doornen groeien,
En op de dorre heide
Zingen de honingbijen.
Toen werd het gevaarlijke pad aangelegd:
En een rivier en een bron
Op elke klif en op elk graf:
En aan de verbleekte beenderen
Ontsprong er rode klei.
Tot de schurk de paden van gemak verliet,
Om te wandelen op gevaarlijke paden, en de rechtvaardige mens
Naar dorre gewesten te drijven.
Nu wandelt de sluipende slang
In onschuldige deemoed,
En de rechtvaardige mens raast in de wildernis
Waar leeuwen zwerven.
Rintrah brult & laat zijn vuren dreunen in de beladen lucht;
Hongerige wolken slingeren over de diepte.
Omdat een nieuwe hemel is begonnen, en het is nu drieëndertig jaar sinds zijn komst: de Eeuwige Hel herleeft. En zie! Swedenborg is de Engel die bij het graf zit: zijn geschriften zijn de opgevouwen linnen kleren. Nu is het de heerschappij van Edom, & de terugkeer van Adam naar het Paradijs; zie Jesaja Hfst. xxxiv & xxxv.
Zonder tegenstellingen is er geen vooruitgang. Aantrekking en Afstoting, Rede en Energie, Liefde en Haat, zijn noodzakelijk voor het Menselijk bestaan.
Uit deze tegenstellingen ontstaan wat de religieuzen Goed & Kwaad noemen. Goed is het passieve dat aan de Rede gehoorzaamt. Kwaad is het actieve dat ontstaat uit Energie.
Goed is Hemel. Kwaad is Hel.
De Stem van de Duivel
Alle Bijbels of heilige codes zijn de oorzaken geweest van de volgende vergissingen:
Dat de Mens twee reële bestaande principes heeft, nl. een Lichaam & een Ziel.
Dat de Energie, Kwaad genoemd, enkel van het Lichaam is, & dat de Rede, Goed genoemd, enkel van de Ziel is.
Dat God de Mens in de Eeuwigheid zal folteren voor het volgen van zijn Energieën.
Maar de volgende Tegenstellingen hiervan zijn Waar:
De Mens heeft geen Lichaam dat verschilt van zijn Ziel; want wat Lichaam wordt genoemd is een deel van de Ziel dat wordt waargenomen door de vijf Zintuigen, de voornaamste toegangen van de Ziel in deze tijd.
De energie is het enige leven en is van het Lichaam en de Rede is de grens of uiterlijke omtrek van de Energie.
Energie is Eeuwig Genot.
Zij die het verlangen bedwingen, doen dit omdat het hunne zwak genoeg is om bedwongen te worden; en de bedwinger of de Rede matigt zich zijn plaats aan & heerst over de onwilligen.
En bedwongen, wordt het geleidelijk aan passief, tot het slechts de schaduw is van verlangen.
De geschiedenis hiervan wordt beschreven in Het Verloren Paradijs, & de Heerser of Rede wordt Messias genoemd.
En de oorspronkelijke aartsengel, of bezitter van de leiding over het hemelse leger, wordt de Duivel of Satan genoemd, en zijn kinderen worden Zonde & Dood genoemd.
Maar in het Boek van Job wordt de Messias van Milton Satan genoemd.
Want deze geschiedenis werd door beide partijen aangenomen.
Het leek inderdaad voor de Rede alsof het Verlangen was verdreven, maar de verklaring van de Duivel is, dat de Messias viel, & een hemel vormde met wat hij van de Afgrond stal.
Dit wordt getoond in het Evangelie, waar hij tot de Vader bidt om de trooster, of het Verlangen, te zenden, opdat de Rede Ideeën zou hebben om op te bouwen, aangezien de Jehova van de Bijbel niemand anders is dan hij die in vlammend vuur verblijft.
Weet dat hij Jehova werd na de geboorte van Christus.
Maar bij Milton is de Vader het Lot, de Zoon, een Verhouding van de vijf zintuigen, & de Heilige Geest, Vacuüm!
Merk op: De reden waarom Milton in kluisters schreef toen hij over Engelen & God schreef, en vrijuit over Duivels & Hel, is omdat hij een ware dichter was en aan de kant van de Duivel stond zonder het te weten.
Een Gedenkwaardige Fantasie
Toen ik tussen de vuren van de hel wandelde, verrukt over de genietingen van de Geest, die voor Engelen foltering en waanzin lijken, verzamelde ik een aantal van hun Spreekwoorden; aangezien de zegswijzen die gebruikt worden in een natie haar karakter bepalen, dacht ik dat de Spreekwoorden van de Hel beter de aard tonen van Duivelse wijsheid dan eender welke beschrijving van gebouwen of klederdracht.
Toen ik thuiskwam, zag ik aan de afgrond van de vijf zintuigen, waar een steilte met vlakke zijde over de huidige wereld fronst, een machtige Duivel in zwarte wolken gehuld, fladderen aan de zijdes van de rots. Met vretende vuren schreef hij de volgende zin, die nu wordt waargenomen door de geesten van mensen, & door hen wordt gelezen op aarde:
Hoe weet je of niet elke vogel die zijn weg snijdt door de lucht,
Een immense wereld is van genot, gesloten door vijf van je zintuigen?
Spreekwoorden van de Hel
Leer in de zaaitijd, onderwijs tijdens de oogst, geniet in de winter.
Drijf je kar en je ploeg over de beenderen van de doden.
De weg van overdaad leidt naar het paleis van wijsheid.
Voorzichtigheid is een lelijke oude maagd verlokt door Onbekwaamheid.
Hij die verlangt maar niet handelt, is pest aan het broeden.
De gesneden worm vergeeft de ploeg.
Dompel wie van water houdt in de rivier.
Een dwaas ziet niet dezelfde boom die een wijze man ziet.
Hij wiens gezicht geen licht geeft, zal nooit een ster worden.
De eeuwigheid is verliefd op de voortbrengselen van de tijd.
De nijvere bij heeft geen tijd voor verdriet.
De uren van dwaasheid worden gemeten door de klok; maar die van de wijsheid kan geen enkele klok meten.
Al het gezonde voedsel wordt gevangen zonder net of val.
Bepaal aantal, gewicht en maat in een jaar van schaarste.
Geen vogel vliegt te hoog, als hij met zijn eigen vleugels vliegt.
Een lijk wreekt geen letsels.
De meest verheven daad is een ander voor je plaatsen.
Als de dwaas zou volharden in zijn dwaasheid zou hij wijs worden.
Dwaasheid is de mantel van schurkerij.
Schaamte is de mantel van Trots.
Gevangenissen worden gebouwd met stenen van de Wet, bordelen met brokken Religie.
De trots van de pauw is de glorie van God.
De lust van de geit is de gave van God.
De wraak van de leeuw is de wijsheid van God.
De naaktheid van de vrouw is het werk van God.
Overdaad van verdriet lacht. Overdaad van vreugde weent.
Het gebrul van leeuwen, het gehuil van wolven, het geraas van de woeste zee, en het vernietigende zwaard, zijn delen van de eeuwigheid die te groot zijn voor het oog van de mens.
De vos vervloekt de val, niet zichzelf.
Genoegens bevruchten. Smarten baren.
Laat de man het vel van de leeuw dragen, de vrouw de vacht van het schaap.
De vogel een nest, de spin een web, de mens vriendschap.
De zelfzuchtige glimlachende dwaas, en de norse fronsende dwaas zullen beiden voor wijs worden gehouden, voor zover ze een gesel kunnen zijn.
Wat nu bewezen is, bestond ooit enkel in de verbeelding.
De rat, de muis, de vos, het konijn bekijken de wortels; de leeuw, de tijger, het paard, de olifant bekijken de vruchten.
De regenton bewaart; de fontein loopt over.
Eén gedachte vult onmetelijkheid.
Wees altijd klaar om te zeggen wat je denkt, en een valse mens zal je mijden.
Al wat kan worden geloofd is een beeld van waarheid.
De arend verloor nooit zoveel tijd, als toen hij besloot te leren van de kraai.
De vos zorgt voor zichzelf, maar God zorgt voor de leeuw.
Denk ’s morgens. Handel ’s middags. Eet ’s avonds. Slaap ’s nachts.
Hij die toegestaan heeft hem te bedriegen, kent je.
Zoals de ploeg woorden volgt, zo beloont God gebeden.
De tijgers van wraak zijn verstandiger dan de paarden van instructie.
Verwacht gif van stilstaand water.
Je weet nooit wat genoeg is tenzij je weet wat meer dan genoeg is.
Luister naar het verwijt van de dwaas! Het is een koninklijke titel!
De ogen van vuur, de neusgaten van lucht, de mond van water, de baard van aarde.
De zwakke in moed is sterk in list.
De appelboom vraagt nooit aan de beuk hoe hij moet groeien; noch de leeuw aan het paard hoe hij zijn prooi moet pakken.
De dankbare ontvanger draagt een overvloedige oogst.
Als anderen niet dwaas waren geweest, zouden wij het moeten zijn.
De ziel van zoet genot kan nooit worden bevlekt.
Als je een Arend ziet, zie je een deel van de Geest; verhef je hoofd!
Zoals de rups de mooiste bladeren kiest om haar eieren op te leggen, zo legt de priester zijn vloek op de mooiste genoegens.
Een kleine bloem scheppen is het werk van eeuwen.
Vervloek banden: Zegen ontspanningen.
De beste wijn is de oudste, het beste water het nieuwste.
Gebeden ploegen niet! Loftuitingen oogsten niet!
Genoegens lachen niet! Smarten huilen niet!
Het hoofd Verheven, het hart Pathos, de geslachtsdelen Schoonheid, de handen & voeten Evenredigheid.
Zoals de lucht voor een vogel of de zee voor een vis, zo is verachting voor de verachtelijke.
De kraai wou dat alles zwart was, de uil dat alles wit was.
Overvloed is Schoonheid.
Indien de leeuw werd geadviseerd door de vos, zou hij listig zijn.
Verbetering maakt rechte wegen; maar de kronkelwegen zonder Verbetering zijn wegen van de Geest.
Vermoord liever een kind in zijn wieg dan niet uitgevoerde verlangens te koesteren.
Waar de mens niet is, is de natuur onvruchtbaar.
De waarheid kan nooit zo worden verteld dat ze begrepen wordt, en niet geloofd.
Genoeg! Of Te veel!
De oude dichters bezielden alle tastbare objecten met Goden of Geesten, terwijl ze hen noemden naar de namen en hen verfraaiden met de eigenschappen van wouden, rivieren, meren, steden, naties, en wat hun verruimde & talrijke zintuigen ook maar konden waarnemen.
En in het bijzonder bestudeerden ze de geest van elke stad & elk land, en plaatsten hem onder zijn mentale godheid;
Tot er een systeem werd gevormd, waar sommigen voordeel uit haalden, & het gewone volk tot slaaf maakten door te trachten de mentale godheden te realiseren of te abstraheren van hun objecten: zo begon het Priesterschap;
Ze kozen vormen van aanbidding uit dichterlijke verhalen.
En uiteindelijk verklaarden ze dat de Goden zo’n dingen hadden bevolen.
Zo vergaten de mensen dat Alle godheden in de menselijke borst zetelen.
Een Gedenkwaardige Fantasie
De Profeten Jesaja en Ezechiël dineerden met mij, en ik vroeg hen hoe ze zo ronduit durfden te beweren dat God met hen sprak; en of ze toen niet dachten dat ze verkeerd zouden worden begrepen, & zo de oorzaak zijn van bedrog.
Jesaja antwoordde: “Ik zag geen God, en hoorde er ook geen, in een eindige organische waarneming; maar mijn zintuigen ontdekten het oneindige in elk ding, en aangezien ik dan overtuigd was, & vastbesloten blijf, dat de stem van eerlijke verontwaardiging de stem van God is, bekommerde ik me niet om de gevolgen, maar schreef.”
Dan vroeg ik: “Zorgt een vaste overtuiging dat iets zo is, ervoor dat het zo is?”
Hij antwoordde: “Alle dichters geloven van wel, & in tijden van verbeelding bewoog deze vaste overtuiging bergen; maar velen zijn niet in staat om een vaste overtuiging te hebben van om het even wat.”
Dan zei Ezechiël: “De filosofie van het oosten leerde de eerste principes van de menselijke waarneming: sommige naties hielden een zeker principe voor de oorsprong, & sommige een ander: wij van Israël leerden dat de Dichterlijke Geest (zoals jij het nu noemt) het eerste principe was en al de andere louter afgeleiden, wat de reden was voor ons misprijzen van de Priesters & Filosofen van andere landen, en waarom we voorspelden dat van alle Goden uiteindelijk zou bewezen worden dat ze hun oorsprong vonden in de onze & schatplichtig waren aan de Dichterlijke Geest; het was dit wat onze grote Koning David zo hevig verlangde & zo pathetisch oproept, als hij zegt dat hij hierdoor vijanden overwint & koninkrijken bestuurt; en we hielden zo van onze God, dat we in zijn naam al de godheden van de omringende naties vervloekten, en beweerden dat ze in opstand waren gekomen; door deze opinies begon het gewone volk te denken dat alle naties uiteindelijk zouden worden onderworpen aan de joden.”
“Dit,” zei hij, “is, zoals alle vaste overtuigingen, wat er is gebeurd; want alle naties geloven het wetboek van de joden en aanbidden de god van de joden, en welke grotere onderwerping kan er zijn?”
Ik hoorde dit met enige verbazing, & moest mijn eigen schuldigverklaring bekennen. Na het eten vroeg ik Jesaja om de wereld een gunst te doen met zijn verloren werken; hij zei dat niets van gelijke waarde was verloren. Ezechiël zei hetzelfde van de zijne.
Ik vroeg ook aan Jesaja wat er hem drie jaar naakt en barrevoets deed gaan? Hij antwoordde: “Hetzelfde als onze vriend Diogenes, de Griek.”
Ik vroeg toen aan Ezechiël waarom hij drek at, & zo lang op zijn rechter- en linkerzijde lag? Hij antwoordde: “Het verlangen om andere mensen te verheffen tot een waarneming van het oneindige: dit beoefenen de Noordamerikaanse stammen, & is hij eerlijk die zijn geest of bewustzijn weerstaat, enkel omwille van tegenwoordig gemak of genot?”
De oude overlevering dat de wereld zal vergaan in vuur aan het einde van zesduizend jaar is waar, zoals ik heb gehoord van de Hel.
Want de cherub met zijn vlammend zwaard wordt hierbij bevolen om zijn wacht bij de boom van het leven te verlaten; en wanneer hij dat doet, zal de hele schepping worden verteerd en oneindig en heilig lijken, waar ze nu eindig & verdorven lijkt.
Dit zal gebeuren door een verbetering van de zinnelijke bevrediging.
Maar eerst moet de notie dat de mens een lichaam heeft dat verschilt van zijn ziel worden uitgewist; dit zal ik doen door te drukken volgens de duivelse methode, met bijtende middelen, die in de Hel heilzaam en geneeskrachtig zijn, terwijl ze schijnbare oppervlaktes wegsmelten, en het oneindige laten zien dat verborgen was.
Indien de deuren van de waarneming werden gereinigd, zou elk ding aan de mens verschijnen zoals het is, Oneindig.
Want de mens heeft zichzelf opgesloten, tot hij alle dingen ziet door nauwe spleten van zijn spelonk.
Een Gedenkwaardige Fantasie
Ik was in een Drukkerij in de Hel & zag de methode waarmee kennis wordt overgedragen van generatie op generatie.
In de eerste kamer was een Draak-Mens, die het afval opruimde aan de ingang van een grot; binnenin waren een aantal Draken de grot aan het uithollen.
In de tweede kamer was er een Adder die kronkelde rond de rots & de grot, en anderen die haar versierden met goud, zilver en edelstenen.
In de derde kamer was een Arend met vleugels en veren van lucht: hij zorgde ervoor dat het binnenste van de grot oneindig was; rondom waren tal van Arendachtige mensen, die paleizen bouwden in de immense kliffen.
In de vierde kamer waren Leeuwen van vlammend vuur, die rond raasden & de metalen smolten tot levende vloeistoffen.
In de vijfde kamer waren Onbenoemde vormen, die de metalen in het uitspansel gooiden.
Daar werden ze ontvangen door Mensen die de zesde kamer betrokken, en namen de vormen aan van boeken & werden gerangschikt in bibliotheken.
De Reuzen die deze wereld vormden in zijn zinnelijk bestaan en die er nu in kettingen lijken in te leven, zijn in waarheid de oorzaken van zijn leven & de bronnen van alle activiteit; maar de kettingen zijn de list van zwakke en tamme gemoederen die de macht hebben om energie te weerstaan, volgens het spreekwoord dat de zwakke in moed sterk is in list.
Aldus is één deel van het zijnde het Overvloedige, het andere het Verslindende: voor de wie verslindt lijkt het alsof de voortbrenger in zijn kettingen is; maar het is niet zo, hij vat enkel delen van het bestaan en verbeeldt zich dat dat het geheel is.
Maar de Overvloedige zou ophouden de Overvloedige te zijn indien Hij die verslindt, als een zee, niet de overdaad van zijn genoegens ontving.
Sommigen zullen zeggen: “Is niet enkel God de Overvloedige?” Ik antwoord: “God handelt & Is maar, in bestaande wezens of Mensen.”
Deze twee klassen van mensen zijn altijd op aarde, & ze zouden vijanden moeten zijn: wie ook tracht hen te verzoenen zoekt het bestaan te vernietigen.
Religie is een poging om de twee te verzoenen.
Let wel: Jezus Christus wenste hen niet te verenigen, maar hen te scheiden, zoals in de parabel van schapen en geiten! & hij zegt: “Ik kwam niet om Vrede te brengen, maar een Zwaard.”
Van de Messias of Satan of de Verzoeker werd vroeger gedacht dat hij een van de Antediluvialen was die onze Energieën zijn.
Een Gedenkwaardige Fantasie
Een Engel kwam naar me toe en zei: “O armzalige dwaze jongeman! O verschrikkelijk! O vreselijke toestand! Denk aan de hete brandende kerker die je voor jezelf aan het klaarmaken bent voor heel de eeuwigheid, waar je met zo’n vaart naartoe gaat.”
Ik zei: “Misschien zul je bereid zijn me mijn eeuwig lot te tonen & we zullen er samen over nadenken en zien of jouw lot of het mijne te verkiezen is.”
Dus nam hij me mee naar een stal & door een kerk & naar beneden in de crypte van de kerk, waar op het einde een molen was: door de molen gingen we, en kwamen bij een grot: de kronkelende spelonk omlaag zochten we tastend onze lastige weg, tot een ledige ruimte grenzeloos als een diepe hemel onder ons verscheen, & we hielden ons vast aan de wortels van de bomen en hingen over deze onmetelijkheid; maar ik zei: “Indien je wilt, zullen we ons overgeven aan deze ledige ruimte, en zien of de voorzienigheid hier ook is: als jij niet wilt, zal ik?” Maar hij antwoordde: “Waag het niet, O jongeman, maar aangezien we hier blijven, aanschouw je lot dat weldra zal verschijnen wanneer de duisternis wegtrekt.”
Dus bleef ik bij hem, terwijl ik in de gekromde wortel van een eik zat; hij had zich genesteld in een paddestoel, die met de kop omlaag in de diepte hing.
Geleidelijk aan bekeken we de oneindige Afgrond, vurig als de rook van een brandende stad; onder ons, op een geweldige afstand, was de zon, zwart maar schijnend; er rond waren vurige paden waarop kolossale spinnen tolden, sluipend achter hun prooi, die vloog, of eerder zwom, in de oneindige diepte, onder de meeste verschrikkelijke vormen van dieren ontsprongen aan verdorvenheid; & de lucht was vol van hen, & leek samengesteld uit hen: dit zijn Duivels, en ze worden Machten van de lucht genoemd. Ik vroeg mijn gezel nu wat mijn eeuwig lot was? Hij zei: “Tussen de zwarte en witte spinnen.”
Maar nu, van tussen de zwarte & witte spinnen, doemden een wolk en vuur op en ze rolden door de diepte, terwijl ze alles eronder zwart maakten, zodat de diepte beneden zwart werd als een zee, & rolde met een verschrikkelijk lawaai; onder ons was nu niets te zien tenzij een zwarte storm, tot we, toen we naar het oosten keken tussen de wolken & de golven, een waterval zagen van bloed vermengd met vuur, en op weinig steenworpen van ons vandaan verscheen en zonk opnieuw de geschubde kronkeling van een monsterlijk serpent; ten slotte, naar het oosten, op een afstand van zowat drie graden, verscheen een vurige kruin boven de golven; traag richtte ze zich op als een richel van gouden rotsen, tot we twee bollen van karmozijn vuur ontwaarden, waar de zee van weg vlood in wolken van rood; en nu zagen we dat het het hoofd was van Leviathan; zijn voorhoofd was verdeeld in strepen groen & paars als die op het voorhoofd van een tijger: spoedig zagen we zijn muil & rode kieuwen net boven het razende schuim hangen, de zwarte diepte kleurend met bloedstralen, ons naderend met de furie van een spiritueel bestaan.
Mijn vriend de Engel klom van zijn plaats omhoog naar de molen; ik bleef alleen achter; & toen was deze verschijning er niet meer, maar ik vond mezelf zitten bij een aangename oever naast een rivier in het maanlicht, terwijl ik iemand hoorde die op een harp speelde en erbij zong, & dit was zijn onderwerp: “De mens die nooit van gedachte verandert is als stilstaand water, & hij broedt reptielen van de geest.”
Maar ik stond op en zocht naar de molen, & daar vond ik mijn Engel, die me verrast vroeg hoe ik was ontsnapt?
Ik antwoordde: “Al wat we zagen was te wijten aan je begoochelingen; want toen je wegliep, vond ik mezelf bij een oever onder maanlicht en ik hoorde een harpspeler. Maar nu hebben we mijn eeuwig lot gezien, zal ik je het jouwe tonen?” Hij lachte om mijn voorstel; maar ik greep hem plots krachtig in mijn armen, & vloog westwaarts door de nacht, tot we verheven waren boven de schaduw van de aarde; dan gooide ik me met hem rechtstreeks in het lichaam van de zon; hier kleedde ik me in het wit, & nadat ik in mijn hand de volumes van Swedenborg had genomen, zonken we van de schitterende atmosfeer, en gingen langs al de planeten tot we bij Saturnus kwamen: hier stopte ik om te rusten, & sprong toen in de ledige ruimte tussen Saturnus & de vaste sterren.
“Hier,” zei ik, “is jouw lot, in deze ruimte, indien dit ruimte kan worden genoemd.” Spoedig zagen we de stal en de kerk, & ik nam hem naar het altaar en opende de Bijbel, en zie! Het was een diepe put, waarin ik afdaalde, de Engel voor me uit drijvend, spoedig zagen we zeven huizen van steen; een ervan gingen we binnen; erin was een aantal apen, bavianen, & allen van die soort, geketend aan het middel, grijnzend en naar elkaar grijpend, maar tegengehouden door de kortheid van hun kettingen: ik zag evenwel dat ze soms talrijk werden, en dan werden de zwakken gegrepen door de sterken, en met een grijnzend gezicht werd er eerst mee gepaard, & dan werden ze verslonden, door eerst één lid af te rukken en dan een ander, tot het lichaam overbleef als een hulpeloze romp; nadat ze gegrijnsd hadden & het met schijnbare tederheid hadden gekust, verslonden ze dit ook; en hier & daar zag ik er een die met smaak het vlees van zijn eigen staart oppeuzelde; omdat de stank ons alle twee verschrikkelijk hinderde, gingen we in de molen, & ik bracht in mijn hand het skelet van een lichaam, dat in de molen de Analyses van Aristoteles was.
Daarop zei de Engel: “Jouw verbeelding heeft me bedrogen, & je zou je moeten schamen.”
Ik antwoordde: “We bedriegen elkaar, & het is maar tijdverlies om met jou te spreken wiens werken enkel Analyses zijn.”
Tegenstand is ware Vriendschap
Ik heb altijd gevonden dat Engelen de ijdelheid hebben om over zichzelf te spreken als de enigen met verstand; dit doen ze met een zelfingenomen onbeschaamdheid die voortspruit uit systematisch redeneren.
Zo pocht Swedenborg dat wat hij schrijft nieuw is; alhoewel het enkel de Inhoud of Index is van reeds gepubliceerde boeken.
Een man droeg een aap mee voor een vertoning, & omdat hij een beetje verstandiger was dan de aap, werd hij ijdel, en beschouwde zichzelf als veel verstandiger dan zeven mensen. Zo is het met Swedenborg: hij toont de dwaasheid van kerken & ontmaskert hypocrieten, tot hij zich inbeeldt dat iedereen religieus is, & hijzelf de enige op aarde die ooit aan een valstrik ontsnapte.
Hoor nu een eenvoudig feit: Swedenborg heeft niet één nieuwe waarheid geschreven. Hoor er nu nog een: hij heeft al de oude leugens geschreven.
En hoor nu de reden. Hij sprak met Engelen die allemaal religieus zijn, & sprak niet met Duivels die allemaal religie haten, want hij was onbekwaam door zijn verwaande denkbeelden.
Aldus zijn de geschriften van Swedenborg een samenvatting van alle oppervlakkige meningen, en een analyse van de meer verhevene, maar niet meer.
En hier nog een eenvoudig feit. Om het even wie met middelmatig talent kan, vanuit de geschriften van Paracelsus of Jacob Behmen, tienduizend volumes produceren met gelijke waarde als die van Swedenborg, en vanuit die van Dante of Shakespeare een oneindig aantal.
Maar wanneer hij dit gedaan heeft, moet hij niet zeggen dat hij het beter weet dan zijn meester, want hij houdt enkel een kaars in zonlicht.
Een Gedenkwaardige Fantasie
Ooit zag ik een Duivel in een vlam van vuur, die voor een Engel verrees die op een wolk zat, en de Duivel sprak deze woorden:
“Het aanbidden van God is: het Vereren van zijn gaven in andere mensen, elk volgens zijn aanleg, en de grootste mensen meest beminnen: zij die grote mensen benijden of belasteren haten God; want er is geen andere God.”
Toen de Engel dit hoorde, werd hij bijna blauw, maar toen hij zijn zelfbeheersing terugvond, werd hij geel, & tenslotte wit, roze, & glimlachend, en toen antwoordde hij:
“Gij Afgodendienaar. Is God niet Eén? & is hij niet zichtbaar in Jezus Christus? En heeft Jezus Christus de wet der tien geboden niet bekrachtigd, en zijn niet alle andere mensen dwazen, zondaars, & nietsnutten?”
De Duivel antwoordde: “Stamp een dwaas in een mortier met tarwe, toch zal zijn dwaasheid niet uit hem geslagen zijn; als Jezus Christus de grootste mens is, moet je hem in de hoogste mate beminnen; hoor nu hoe hij de wet van de tien geboden heeft bekrachtigd: spotte hij niet met de sabbat, en zo met de God van de sabbat? Vermoordde hij niet wie vermoord werd omwille van hem? Wendde hij niet de wet af van de vrouw die op overspel werd betrapt? Stal hij niet het werk van anderen om hem te steunen? Gaf hij geen valse getuigenis toen hij verzuimde zich te verdedigen voor Pilatus? Was hij niet begerig toen hij voor zijn discipelen bad, en toen hij hen vroeg het stof van hun voeten af te schudden tegen hen die weigerden hen te logeren? Ik zeg je, geen deugd kan bestaan zonder deze tien geboden te breken. Jezus was een en al deugd, en handelde vanuit impulsen, niet vanuit regels.”
Toen hij zo gesproken had, aanschouwde ik de Engel, die zijn armen uitstrekte, terwijl hij de vlam van vuur omhelsde, & hij werd verteerd en verrees als Elia.
Merk op: Deze Engel, die nu een Duivel is geworden, is mijn bijzondere vriend; we lezen vaak samen de Bijbel in zijn duivelse of diabolische betekenis, die de wereld zal hebben als ze zich goed gedragen.
Ik heb ook De Bijbel van de Hel, die de wereld zal hebben of ze willen of niet.
Eén Wet voor de Leeuw & de Os is Verdrukking.
Een Lied van Vrijheid
De Eeuwig Vrouw kreunde! Het werd gehoord over heel de Aarde.
De kunst van Albion is ziek en stil; de Amerikaanse weides vallen flauw!
Schaduwen van Profetie sidderen voort langs de meren en rivieren en mompelen aan de overkant van de oceaan: Frankrijk, haal je kerker neer;
Gouden Spanje, breek de grenspalen van het oude Rome;
Gooi je sleutels, O Rome, in de diepte vallend, zelfs voor eeuwig vallend;
En huil.
In haar bevende handen nam ze de pasgeboren terreur, schreiend;
Op deze oneindige bergen van licht, nu buitengesloten door de atlantische zee, stond het pasgeboren vuur voor de sterrenkoning!
Gevlagd met grijs gekroonde sneeuw en donderende gezichten, wapperden de jaloerse vleugels over de diepte.
De hand met de speer brandde hoog, losgegespt was het schild; voort ging de hand van jaloezie te midden van het vlammend haar, en gooide het pasgeboren wonder door de sterrennacht.
Het vuur, het vuur valt!
Kijk omhoog! Kijk omhoog! O burger van Londen, verruim je blik: O jood, hou op met goud te tellen! Keer terug naar je olie en wijn. O Afrikaan! Zwarte Afrikaan! (ga, gevleugelde gedachte, verwijd zijn voorhoofd.)
De vurige leden, het vlammend haar, als de zinkende zon in de westelijke zee geschoten.
Ontwaakt uit zijn eeuwige slaap, vluchtte het eerbiedwaardige element brullend weg:
Neerwaarts stortte, tevergeefs met zijn vleugels slaand, de jaloerse koning; zijn vergrijsde raadsmannen, donderende krijgers, verrimpelde veteranen, tussen helmen, en schilden, en strijdwagens, paarden, olifanten: banieren, kastelen, katapulten, en rotsblokken,
vallend, neerstortend, verwoestend! Begraven in het puin, op Urthona’s holen;
De hele nacht, dan, met hun sombere vlammen vervaagd, doemt beneden het puin op rond de duistere Koning.
Met donder en vuur, terwijl hij zijn sterrenleger leidt door de barre wildernis, verkondigt hij zijn tien geboden en kijkt door zijn stralende oogleden over de diepte in donkere verslagenheid,
Waar de zoon van vuur in zijn oostelijke wolk, terwijl de ochtend haar gouden borst met veren tooit,
De wolken wegtrappend beschreven met vloeken, de stenen wet tot stof verbrijzelt, terwijl hij de eeuwige paarden bevrijdt van de holen van de nacht, en schreeuwt:
De heerschappij bestaat niet meer! En nu zullen de leeuw & de wolf ophouden.
Koor
Laat de Priesters van de Raaf der dageraad, niet langer in dodelijk zwart, met schorre noot de zonen van genot vervloeken. Noch zijn aangenomen broeders, die hij, de tiran, vrij noemt: de grens bepalen of het dak bouwen.
Noch die maagdelijkheid die wenst maar niet handelt bleke religieuze losbandigheid noemen!
Want elk ding dat leeft is Heilig.
Commentaar bij de tekst
De titel is een parodie op een werk van de Zweedse mysticus Emanuel Swedenborg, Heaven and Hell (1789). Alhoewel Blake door diens ideeën werd beïnvloed, verkoos hij hem tot het mikpunt van zijn satirische opmerkingen te maken. Swedenborgs opvatting dat de geestelijke wereld zich in een soort mechanisch evenwicht bevond, strookte niet met Blake’s ideaal van de creatieve energie als bron van verandering.
In 1766 had Kant al een boek over Swedenborg geschreven. In A History of Western Philosopyh (1946) schrijft Bertrand Russell er het volgende over: “Gedurende een tijd waarin hij zich meer dan voordien of daarna bekommerde om de argumenten van sceptici, schreef hij een eigenaardig werk met als titel Dromen van een Geestenziener, verklaard door Dromen van de Metafysici (1766). De ‘geestenziener’ is Swedenborg, wiens mystieke systeem aan de wereld was voorgesteld in een enorm werk waarvan vier exemplaren werden verkocht, drie aan onbekende kopers en één aan Kant.” (o.c., pp. 678-9)
Volgens Blavatsky (Isis ontsluierd, 1877, I, p. 306) was Swedenborg een aanhanger van de mystieke leerstellingen der Hermetische wijsgeren en was zijn leer die van Pythagoras en de kabbalisten. Ze wijst ook op invloeden van de Boeddhistische wijsgeren.
Het Onderwerp
Rintrah: is één van de weinige personificaties van abstracte ideeën die voorkomen in The Marriage of Heaven and Hell. Men kan Rintrah opvatten als ‘Wraak’ (of Blake zelf), terwijl de “hongerige wolken” de wolken van de revolutie zijn. In deze tekst, die eerder vrij vers dan proza is, wordt de val van de “rechtvaardige mens” beschreven. De oorspronkelijke bewoner van het Paradijs heeft “het gevaarlijke pad” van rechtschapenheid in deze wereld, “het dal van de dood”, moeten verlaten om te dolen in de wildernis van de willekeurige moraal, “waar de leeuwen zwerven”. Het is duidelijk dat er veranderingen op til zijn. De tijd is rijp voor revolutie.
drieëndertig jaar sinds zijn komst: verwijst naar het jaar 1757 waarin, volgens Swedenborg, het Nieuwe Jeruzalem (een soort geestelijke heilstaat) zou beginnen. Het is ook het geboortejaar van Blake zelf.
Edom = Esau, de zoon van Isaak en Rebekka, en de tweelingbroer van Jakob, aan wie hij zijn eerstgeboorterecht verkocht voor een homp brood en een bord linzensoep (zie: Genesis 25:19 e.v.). Edom is het prototype van de rechtvaardige mens.
de terugkeer van Adam naar het Paradijs: alhoewel geen enkele profetie melding maakt van een mogelijke terugkeer van Adam naar het Paradijs, was de idee ten tijde van Blake niet onbekend. Ze komt o.a. voor in Paradise Regained (1671), dat Milton schreef als een soort vervolg op Paradise Lost: “A fairer Paradise is founded now/For Adam and his chosen sons, whom thou,/A Saviour, art come down to reinstall” (Paradise Regained, Book IV, 613-5).
Jesaja Hfst. xxxiv & xxxv: Jesaja is de bekendste van de vier grote profeten. Het eerste boek der profeten is naar hem genoemd. Jesaja, 34 gaat over de verwoesting van Edom (het gebied tussen de Dode Zee en de Perzische Golf) en Jesaja, 35 over de verlossing uit de ballingschap.
De Stem van de Duivel
In Paradise Lost (1667) beschrijft John Milton (1608-1674) de val van Lucifer (Satan) en de verdrijving van Adam en Eva uit het Paradijs.
en zijn kinderen worden Zonde & Dood genoemd: wanneer Satan de hel verlaat om op zoek te gaan naar de nieuwe wereld die God voor de mensen heeft geschapen, moet hij langs de poort van de hel passeren. Deze poort wordt bewaakt door Zonde en Dood. Volgens het verhaal van Milton is de Zonde ontsprongen aan Satan en is de Dood de vrucht van Satan en de Zonde (zie: Paradise Lost, II, 648 e.v.).
Het Boek van Job: in dit Bijbelverhaal wordt beschreven hoe God op aansporing van de duivel Job beproeft.
Een Gedenkwaardige Fantasie
De voorlaatste zin (“How do you know but ev’ry Bird that cuts the airy way…”) is waarschijnlijk geïnspireerd op de volgende lijnen uit “The Dethe of Syr Charles Bawdin” van Thomas Chatterton (1752-1770), een Engelse dichter die nagemaakte middeleeuwse poëzie en proza schreef, en op 17-jarige leeftijd zelfmoord pleegde: “Howe dydd I knowe thatt ev’ry darte/That cutte the airie waie/Myght nott funde passage toe my harte,/And close myne eyes for aie?”
Spreekwoorden van de Hel
Deze satirische spreekwoorden zijn geïnspireerd op de aforismen van Johann Kaspar Lavater, een Zwitserse moralist en aanhanger van Swedenborg. In de Complete Writings van Blake is een deel van deze aforismen, met de begeleidende commentaar van Blake, opgenomen onder de titel “Annotations to Lavater’s Aphorisms on Man” (geschreven rond 1788).
In deze ‘spreekwoorden’ hebben de dieren antropomorfe trekken. Ze benadrukken de variëteit tussen de verschillende mensen, die als het ware in verschillende werelden leven, zodat één wet voor allen onderdrukking is. En net zoals de dieren menselijke trekken hebben, bezit – in de visie van Blake – de mens goddelijke trekken.
Een Gedenkwaardige Fantasie
De Profeten Jesaja en Ezechiël dineerden met mij: voor eigentijdse (en latere) critici was deze lijn een duidelijk bewijs dat Blake krankzinnig was.
Ezchiël is de profeet naar wie het vierde boek der profeten is genoemd.
Koning David: was rond 1000 voor Christus koning van Israël. Zijn leven wordt beschreven in de boeken van Samuël. Hij was de vader van Salomo.
Diogenes, de Griek: de beruchte filosoof en cynicus, die leefde ten tijde van Alexander de Grote.
Indien de deuren van de waarneming werden gereinigd… : is de beroemdste zin uit The Marriage of Heaven and Hell. Aldous Huxley baseerde er de titel van zijn gekende Doors of Perception (1954) op.
En The Doors (Amerikaanse rockgroep uit de jaren ’60 met de mythische zanger Jim Morrison) ontleenden er hun naam aan.
Een Gedenkwaardige Fantasie
De zes kamers of grotten in de “Drukkerij in de Hel” symboliseren de gevangen mens, beperkt door zijn zintuigen.
De Draak-Mens van de eerste kamer is een symbool van zinnelijk genot die de afval van de conventionele wetgeving wegveegt en zo de mens in staat stelt om zijn verbeeldingskracht te ontwikkelen.
De Adder, of de Rede, van de tweede kamer zorgt voor uitbreiding van de kennis. De gouden en zilveren versieringen zorgen voor een verbetering van de geestelijke waarneming.
Dank zij deze verbetering kan de Arend (of de Geest) van de derde kamer paleizen bouwen voor de creatieve vermogens van de mens.
In de vierde en vijfde kamers wordt het proces van het boekdrukken (smelten en gieten van metaal) beschreven.
Ten slotte belanden al deze boeken in bibliotheken.
De Reuzen die deze wereld vormden: symboliseren de vijf zintuigen van de mens.
de Parabel van schapen en geiten: kan verwijzen naar 2 Samuël 12, 1-4.
Ik kwam niet om vrede te brengen, maar een Zwaard. : “Denkt niet dat ik vrede ben komen brengen op aarde; Ik ben geen vrede komen brengen maar het zwaard. Tweedracht ben ik komen brengen tussen een man en zijn vader, tussen dochter en moeder, schoondochter en schoonmoeder; en iemands huisgenoten zullen zijn vijanden zijn.” (Matteüs 10, 34-36).
een van de Antediluvianen: “In die dagen – en ook nog daarna – leefden er reuzen op de aarde, doordat de zonen van God gemeenschap hadden gehad met de dochters van de mensen die hun zonen hadden gebaard. Zij waren de befaamde geweldenaars van de oude tijd.” (Genesis 6, 4)
Een Gedenkwaardige Fantasie
Dit is de langste van de ‘Gedenkwaardige Fantasieën’ en ook de meest absurde. Hierna volgt de commentaar van Sir Geoffrey Keynes bij de geïllustreerde uitgaven van de Oxford University Press (1975), vanaf het ogenblik dat Blake en de engel aan hun tocht beginnen, om te zien wiens lot het meest wenselijk is:
“De stadia van hun afdaling en de voorwerpen die ze zien behoeven wat uitleg voor een juiste waardering van de satire. De stal herbergt de tamme ‘paarden van instructie’; de kerk is het huis van orthodoxe religie, dat leidt naar een gewelf, het graf van dode passies; de molen is het verblijf van steriel materialistisch redeneren waar de Engel woont; de grot is de woonst van ‘de gevangen mens’, een figuur die ons al bekend is. De verkenners bereiken dan de Afgrond, een Swedenborgse conceptie van Hemel en Hel, waarin elk conventioneel individu zijn voorbestemde plaats heeft. Blake hangt over de leegte, ondersteund door de wortels van bomen, wat betekent het principe van vegetatief of materieel bestaan, en gaat zitten in ‘de gekromde wortels van een eik’ – de heilige boom van de Druïden en daarom het embleem van oude dwaling (Blake was daar onder valse voorwendsels). De Engel hangt aan een omgekeerde paddestoel die een of ander blind dogma voorstelt, wat hem voldoening verschaft.
Samen hangen ze over de Afgrond en kijken wat er gebeurt in het vreemde licht van een zon, die ‘zwart maar schijnend’ is, wat, volgens Damon een bol is die de hitte van Wraak uitstraalt, maar niets van het licht van Waarheid. Hier worden de geesten van Blake en zijn gelijken gefolterd door monsterlijke vormen van zwarte en witte (of, goede en kwade) spinnen, of Machten van de lucht, die voor hun zielen strijden en herinneren aan wat we zien op oude afbeeldingen van het Laatste Oordeel. De Engel zegt aan Blake dat zijn plaats tussen de zwarte en witte spinnen is, de plaats van de grootste kwelling. Ze zien nu iets naderen uit het Oosten, het rijk van de emoties in Blake’s verdelingen van het kompas, en ook de streek waar Christus geboren en gestorven is. Het is het hoofd van de grote Leviathan, een symbool dat waarschijnlijk is afgeleid van de Leviathan van Thomas Hobbes. Voor Blake is het monster de Slang van Materialisme zoals die werd voorgesteld door Hobbes in zijn beschrijving van de Staat, of het Gemenebest, geregeerd door een gekroonde koning en de macht van georganiseerde religie. Van deze Leviathan, die zich voortbeweegt door de Zee van Tijd en Ruimte, wordt gezegd dat ‘zijn voorhoofd was verdeeld in strepen groen & paars als die op het voorhoofd van een tijger’, wat overeenstemt met de kleuring die we zien op sommige illustraties van ‘The Tyger’ in het latere boek, Songs of Experience.
De Engel is zo verschrikt door wat hij ziet dat hij terugklimt naar zijn molen, waarna Blake alleen komt te zitten bij een aangename oever, terwijl hij voldaan luistert naar een harpspeler die zingt over de mens die nooit van gedachte verandert en zo reptielen van de geest broedt. Deze hernieuwde en verjongde mens wordt geïllustreerd op plaat 21.
Wanneer hij bij de Engel in de molen komt, verklaart Blake dat hij ongedeerd is ontsnapt omdat het hele tafereel een illusie was, voortgebracht door de conventionele ideeën van de Engel. Hij stelt de Engel dan voor om hem diens lot te laten zien in de Eeuwigheidsopvatting volgens Blake. Hij grijpt de onwillige Engel in zijn armen en vliegt naar het westen waarbij hij in het lichaam van de zon belandt, wat staat voor geestelijke verlichting, terwijl hij Swedenborgs boeken meeheeft, die door Damon ‘de Baedekers van de geestelijke wereld’ worden genoemd. Dan springen ze in de leegte tussen de planeten en komen opnieuw terecht bij de stallen en de kerk die reeds beschreven zijn. Blake opent de bijbel die hij op het altaar vindt en dit blijkt de ingang te zijn tot de put van de gevestigde religie met haar zeven kamers, of Kerkers, waar zij die Verslinden in aapachtige vormen, die de verscheidene religies voorstellen, elkaar belagen, alhoewel ze aan hun middel zijn vastgeketend als gedresseerde apen. Blake en de Engel zijn bevangen door de stank van dit moorddadig conflict en trekken zich opnieuw terug in de molen, terwijl Blake het skelet van een lichaam meeneemt. Dit blijkt niets anders te zijn dan de ‘Analyses van Aristoteles’, de logica van het materialisme dus, en de Engel wordt afgedankt als een tijdverspillende metafysicus.”
Het spreekwoord “Tegenstand is ware Vriendschap” getrouw fulmineert Blake hierna verder tegen Swedenborg, die hij vergelijkt met een ijdele engel en van plagiaat beschuldigt.
Paracelsus: de Zwitserse dokter en alchemist die leefde van 1493 tot 1541. Hij was een pionier van de experimentele geneeskunde, gebaseerd op observatie en ervaring.
Jacob Behmen: waarschijnlijk de Duitse mysticus Jacob Boehme (1575-1624).
Dante: de bekende auteur van La Divina Comedia o.a. (1265-1321), waarin de dichter – met Vergilius als gids – een tocht door de hel beschrijft.
Shakespeare: de bekende toneelschrijver en dichter (1564-1616).
Een Gedenkwaardige Fantasie
een Duivel in een vlam van vuur: deze duivel is Blake zelf.
De Engel is geschokt doordat de Duivel God identificeert met de mens; hij krijgt alle kleuren van de regenboog. Hierna volgt een religieuze discussie waarbij de Duivel het pleit wint.
Na een vurige metamorfose verrijst de Engel als Elia, de profeet uit de tijd van Koning Achab (zie: 1 Kon., 17, en 2 Kon., 2).
In een slotbemerking laat Blake weten dat deze Engel (“die nu een Duivel is geworden”) zijn vriend werd.
Van de Bijbel van de Hel (“die de wereld zal hebben of ze willen of niet”) wordt verondersteld dat het de (geïllustreerde) boeken van Blake zelf zijn, boeken waarin hij zijn visionaire filosofie verder ontwikkelt.
Een Lied van Vrijheid
In twintig genummerde zinnen brengt Blake de apocalyptische finale van zijn werk, waaruit de superioriteit moet blijken van de creatieve, rebellerende Duivel ten opzichte van de conventionele, conservatieve Engel. Blake verwelkomt hier de Franse en Amerikaanse revoluties, waarvan hij de bevrijding van de mensheid verwachtte. Uiteindelijk moet niet alleen de staat er aan geloven, maar ook de katholieke kerk met haar “Priesters van de Raaf der dageraad”, waarvan de ondergang wordt bezongen door het koor.
Urthona: staat voor de verbeelding, kunst en de goddelijkheid van de mens die was begraven in de holen van het onderbewustzijn. Dit personage duikt later opnieuw op in The Four Zoas.
De sterrenkoning, de sterrennacht en het sterrenleger symboliseren het Newtoniaanse universum, dat de menselijke waarneming beperkt.
In deze finale wordt de taal haast delirant; bij zoveel geweld barst de grammatica uit haar voegen.
Blake’s laatste woorden (“Want elk ding dat leeft is Heilig”) bevestigen nog eens de gelijkheid tussen het leven met zijn creatieve verbeelding en wat een gelovig mens God zou kunnen noemen.
The Marriage of Heaven and Hell
The Argument.
Rintrah roars & shakes his fires in the burden'd air;
Hungry clouds swag on the deep
Once meek, and in a perilous path,
The just man kept his course along
The vale of death.
Roses are planted where thorns grow.
And on the barren heath
Sing the honey bees.
Then the perilous path was planted:
And a river, and a spring
On every cliff and tomb;
And on the bleached bones
Red clay brought forth.
Till the villain left the paths of ease,
To walk in perilous paths, and drive
The just man into barren climes.
Now the sneaking serpent walks
In mild humility.
And the just man rages in the wilds
Where lions roam.
Rintrah roars & shakes his fires in the burden'd air;
Hungry clouds swag on the deep.
As a new heaven is begun, and it is now thirty-three years since its advent: the Eternal Hell revives. And lo! Swedenborg is the Angel sitting at the tomb; his writings are the linen clothes folded up. Now is the dominion of Edom, & the return of Adam into Paradise; see Isaiah XXXIV & XXXV Chap:
Without Contraries is no progression. Attraction and Repulsion, Reason and Energy, Love and Hate, are necessary to Human existence.
From these contraries spring what the religious call Good & Evil. Good is the passive that obeys Reason. Evil is the active springing from Energy.
Good is Heaven. Evil is Hell.
The voice of the Devil.
All Bibles or sacred codes have been the causes of the following Errors.
1. That Man has two real existing principles Viz: a Body & a Soul.
2. That Energy, call'd Evil, is alone from the Body, & that Reason, call'd Good, is alone from the Soul.
3. That God will torment Man in Eternity for following his Energies.
But the following Contraries to these are True
1. Man has no Body distinct from his Soul for that call'd Body is a portion of Soul discern'd by the five Senses, the chief inlets of Soul in this age
2. Energy is the only life and is from the Body and Reason is the bound or outward circumference of Energy.
3 Energy is Eternal Delight
Those who restrain desire, do so because theirs is weak enough to be restrained; and the restrainer or reason usurps its place & governs the unwilling.
And being restrain'd it by degrees becomes passive till it is only the shadow of desire.
The history of this is written in Paradise Lost, & the Governor or Reason is call'd Messiah.
And the original Archangel or possessor of the command of the heavenly host, is call'd the Devil or Satan and his children are call'd Sin & Death.
But in the Book of Job Miltons Messiah is call'd Satan.
For this history has been adopted by both parties.
It indeed appear'd to Reason as if Desire was cast out, but the Devil's account is, that the Messiah fell, & formed a heaven of what he stole from the Abyss.
This is shewn in the Gospel, where he prays to the Father to send the comforter or Desire that Reason may have Ideas to build on, the Jehovah of the Bible being no other than he who dwells in flaming fire.
Know that after Christs death, he became Jehovah.
But in Milton; the Father is Destiny, the Son, a Ratio of the five senses, & the Holy-ghost, Vacuum!
Note: The reason Milton wrote in fetters when he wrote of Angels & God, and at liberty when of Devils & Hell, is because he was a true Poet and of the Devils party without knowing it.
A Memorable Fancy.
As I was walking among the fires of hell, delighted with the enjoyments of Genius; which to Angels look like torment and insanity. I collected some of their Proverbs: thinking that as the sayings used in a nation, mark its character, so the Proverbs of Hell, shew the nature of Infernal wisdom better than any description of buildings or garments.
When I came home; on the abyss of the five senses, where a flat sided steep frowns over the present world. I saw a mighty Devil folded in black clouds, hovering on the sides of the rock, with corroding fires he wrote the following sentence now percieved by the minds of men, & read by them on earth.
How do you know but ev'ry Bird that cuts the airy way,
Is an immense world of delight, clos'd by your senses five?
Proverbs of Hell.
In seed time learn, in harvest teach, in winter enjoy.
Drive your cart and your plow over the bones of the dead.
The road of excess leads to the palace of wisdom.
Prudence is a rich ugly old maid courted by Incapacity.
He who desires but acts not, breeds pestilence.
The cut worm forgives the plow.
Dip him in the river who loves water.
A fool sees not the same tree that a wise man sees.
He whose face gives no light, shall never become a star.
Eternity is in love with the productions of time.
The busy bee has no time for sorrow.
The hours of folly are measur'd by the clock, but of wisdom: no clock can measure.
All wholsom food is caught without a net or a trap.
Bring out number weight & measure in a year of dearth.
No bird soars too high, if he soars with his own wings.
A dead body revenges not injuries.
The most sublime act is to set another before you.
If the fool would persist in his folly he would become wise.
Folly is the cloke of knavery.
Shame is Prides cloke.
Prisons are built with stones of Law, Brothels with bricks of Religion.
The pride of the peacock is the glory of God.
The lust of the goat is the bounty of God.
The wrath of the lion is the wisdom of God.
The nakedness of woman is the work of God.
Excess of sorrow laughs. Excess of joy weeps.
The roaring of lions, the howling of wolves, the raging of the stormy sea, and the destructive sword, are portions of eternity too great for the eye of man.
The fox condemns the trap, not himself.
Joys impregnate. Sorrows bring forth.
Let man wear the fell of the lion. woman the fleece of the sheep.
The bird a nest, the spider a web, man friendship.
The selfish smiling fool, & the sullen frowning fool shall be both thought wise, that they may be a rod.
What is now proved was once only imagin'd.
The rat, the mouse, the fox, the rabbet; watch the roots; the lion, the tyger, the horse, the elephant, watch the fruits.
The cistern contains: the fountain overflows.
One thought fills immensity.
Always be ready to speak your mind, and a base man will avoid you.
Every thing possible to be believ'd is an image of truth.
The eagle never lost so much time, as when he submitted to learn of the crow.
The fox provides for himself. but God provides for the lion.
Think in the morning. Act in the noon. Eat in the evening. Sleep in the night.
He who has suffer'd you to impose on him knows you.
As the plow follows words, so God rewards prayers.
The tygers of wrath are wiser than the horses of instruction.
Expect poison from the standing water.
You never know what is enough unless you know what is more than enough.
Listen to the fools reproach! it is a kingly title!
The eyes of fire, the nostrils of air, the mouth of water, the beard of earth.
The weak in courage is strong in cunning.
The apple tree never asks the beech how he shall grow; nor the lion, the horse, how he shall take his prey.
The thankful reciever bears a plentiful harvest.
If others bad not been foolish, we should be so.
The soul of sweet delight can never be defil'd.
When thou seest an Eagle, thou seest a portion of Genius. lift up thy head!
As the catterpiller chooses the fairest leaves to lay her eggs, so the priest lays his curse on the fairest joys.
To create a little flower is the labour of ages.
Damn braces: Bless relaxes.
The best wine is the oldest, the best water the newest.
Prayers plow not! Praises reap not!
Joys laugh not! Sorrows weep not!
The head Sublime, the heart Pathos, the genitals Beauty, the hands & feet Proportion.
As the air to a bird or the sea to a fish, so is contempt to the contemptible.
The crow wish'd every thing was black, the owl, that every thing was white.
Exuberance is Beauty.
If the lion was advised by the fox. he would be cunning.
Improvement makes strait roads, but the crooked roads without Improvement, are roads of Genius.
Sooner murder an infant in its cradle than nurse unacted desires.
Where man is not, nature is barren.
Truth can never be told so as to be understood, and not be believ'd.
Enough! or Too much.
The ancient Poets animated all sensible objects with Gods or Geniuses, calling them by the names and adorning them with the properties of woods, rivers, mountains, lakes, cities, nations, and whatever their enlarged & numerous senses could percieve.
And particularly they studied the genius of each city & country, placing it under its mental deity;
Till a system was formed, which some took advantage of & enslav'd the vulgar by attempting to realize or abstract the mental deities from their objects: thus began Priesthood;
Choosing forms of worship from poetic tales.
And at length they pronounc'd that the Gods had order'd such things.
Thus men forgot that All deities reside in the human breast.
A Memorable Fancy.
The Prophets Isaiah and Ezekiel dined with me, and I asked them how they dared so roundly to assert that God spake to them; and whether they did not think at the time, that they would be misunderstood, & so be the cause of imposition.
Isaiah answer'd. 'I saw no God, nor heard any, in a finite organical perception; but my senses discover'd the infinite in every thing, and as I was then perswaded, & remain confirm'd, that the voice of honest indignation is the voice of God, I cared not for consequences but wrote.'
Then I asked: 'does a firm perswasion that a thing is so, make it so?'
He replied: 'All poets believe that it does, & in ages of imagination this firm perswasion removed mountains; but many are not capable of a firm perswasion of any thing.'
Then Ezekiel said. 'The philosophy of the east taught the first principles of human perception: some nations held one principle for the origin & some another; we of Israel taught that the Poetic Genius (as you now call it) was the first principle and all the others merely derivative, which was the cause of our despising the Priests & Philosophers of other countries, and prophecying that all Gods would at last be proved to originate in ours & to be the tributaries of the Poetic Genius; it was this that our great poet King David desired so fervently & invokes so pathetic'ly, saying by this he conquers enemies & governs kingdoms; and we so loved our God. that we cursed in his name all the deities of surrounding nations, and asserted that they had rebelled; from these opinions the vulgar came to think that all nations would at last be subject to the jews.'
'This' said he, 'like all firm perswasions, is come to pass; for all nations believe the jews' code and worship the jews' god, and what greater subjection can be?'
I heard this with some wonder, & must confess my own conviction. After dinner I ask'd Isaiah to favour the world with his lost works; he said none of equal value was lost. Ezekiel said the same of his.
I also asked Isaiah what made him go naked and barefoot three years? he answer'd, 'the same that made our friend Diogenes the Grecian.'
I then asked Ezekiel why he eat dung, & lay so long on his right & left side? he answer'd, 'the desire of raising other men into a perception of the infinite; this the North American tribes practise, & is he honest who resists his genius or conscience. only for the sake of present ease or gratification?'
The ancient tradition that the world will be consumed in fire at the end of six thousand years is true, as I have heard from Hell.
For the cherub with his flaming sword is hereby commanded to leave his guard at the tree of life, and when he does, the whole creation will be consumed and appear infinite and holy whereas it now appears finite & corrupt.
This will come to pass by an improvement of sensual enjoyment.
But first the notion that man has a body distinct from his soul is to be expunged; this I shall do, by printing in the infernal method, by corrosives, which in Hell are salutary and medicinal, melting apparent surfaces away, and displaying the infinite which was hid.
If the doors of perception were cleansed every thing would appear to man as it is, infinite.
For man has closed himself up, till he sees all things thro' narow chinks of his cavern.
A Memorable Fancy.
I was in a Printing house in Hell & saw the method in which knowledge is transmitted from generation to generation.
In the first chamber was a Dragon-Man, clearing away the rubbish from a cave's mouth; within, a number of Dragons were hollowing the cave.
In the second chamber was a Viper folding round the rock & the cave, and others adorning it with gold silver and precious stones.
In the third chamber was an Eagle with wings and feathers of air: he caused the inside of the cave to be infinite, around were numbers of Eagle like men, who built palaces in the immense cliffs.
In the fourth chamber were Lions of flaming fire raging around & melting the metals into living fluids.
In the fifth chamber were Unnam'd forms, which cast the metals into the expanse.
There they were reciev'd by Men who occupied the sixth chamber, and took the forms of books & were arranged in libraries.
The Giants who formed this world into its sensual existence and now seem to live in it in chains, are in truth the causes of its life & the sources of all activity, but the chains are the cunning of weak and tame minds which have power to resist energy, according to the proverb, the weak in courage is strong in cunning.
Thus one portion of being is the Prolific, the other the Devouring: to the devourer it seems as if the producer was in his chains, but it is not so, he only takes portions of existence and fancies that the whole.
But the Prolific would cease to be Prolific unless the Devourer, as a sea, recieved the excess of his delights.
Some will say: 'Is not God alone the Prolific?' I answer: 'God only Acts & Is, in existing beings or Men.'
These two classes of men are always upon earth, & they should be enemies; whoever tries to reconcile them seeks to destroy existence.
Religion is an endeavour to reconcile the two.
Note: Jesus Christ did not wish to unite but to seperate them, as in the Parable of sheep and goats! & he says I came not to send Peace but a Sword.
Messiah or Satan or Tempter was formerly thought to be one of the Antediluvians who are our Energies.
A Memorable Fancy.
An Angel came to me and said: 'O pitiable foolish young man! O horrible! O dreadful state! consider the hot burning dungeon thou art preparing for thyself to all eternity, to which thou art going in such career.'
I said: 'perhaps you will be willing to shew me my eternal lot & we will contemplate together upon it and see whether your lot or mine is most desirable.'
So he took me thro' a stable & thro' a church & down into the church vault at the end of which was a mill: thro' the mill we went, and came to a cave: down the winding cavern we groped our tedious way till a void boundless as a nether sky appear'd beneath us & we held by the roots of trees and hung over this immensity; but I said, 'if you please we will commit ourselves to this void, and see whether providence is here also, if you will not, I will?' but he answer'd: 'do not presume, O young-man, but as we here remain, behold thy lot which will soon appear when the darkness passes away.'
So I remain'd with him, sitting in the twisted root of an oak; he was suspended in a fungus, which hung with the head downward into the deep.
By degrees we beheld the infinite Abyss, fiery as the smoke of a burning city; beneath us at an immense distance, was the sun, black but shining; round it were fiery tracks on which revolv'd vast spiders, crawling after their prey; which flew, or rather swum, in the infinite deep, in the most terrific shapes of animals sprung from corruption; & the air was full of them, & seem'd composed of them: these are Devils, and are called Powers of the air. I now asked my companion which was my eternal lot? he said, 'between the black & white spiders.'
But now, from between the black & white spiders, a cloud and fire burst and rolled thro' the deep black'ning all beneath, so that the nether deep grew black as a sea, & rolled with a terrible noise; beneath us was nothing now to be seen but a black tempest, till looking east between the clouds & the waves, we saw a cataract of blood mixed with fire, and not many stones' throw from us appear'd and sunk again the scaly fold of a monstrous serpent; at last, to the east, distant about three degrees appear'd a fiery crest above the waves; slowly it reared like a ridge of golden rocks, till we discover'd two globes of crimson fire, from which the sea fled away in clouds of smoke; and now we saw, it was the head of Leviathan; his forehead was divided into streaks of green & purple like those on a tyger's forehead: soon we saw his mouth & red gills hang just above the raging foam tinging the black deep with beams of blood, advancing toward us with all the fury of a spiritual existence.
My friend the Angel climb'd up from his station into the mill; I remain'd alone, & then this appearance was no more, but I found myself sitting on a pleasant bank beside a river by moonlight, hearing a harper who sung to the harp; & his theme was: 'The man who never alters his opinion is like standing water, & breeds reptiles of the mind.'
But I arose, and sought for the mill, & there I found my Angel, who surprised, asked me how I escaped?
I answer'd: ' All that we saw was owing to your metaphysics; for when you ran away, I found myself on a bank by moonlight hearing a harper, But now we have seen my eternal lot, shall I shew you yours?' he laugh'd at my proposal; but I by force suddenly caught him in my arms, & flew westerly thro' the night, till we were elevated above the earth's shadow; then I flung myself with him directly into the body of the sun; here I clothed myself in white, & taking in my hand Swedenborg's, volumes sunk from the glorious clime, and passed all the planets till we came to saturn: here I staid to rest & then leap'd into the void, between saturn & the fixed stars.
'Here,' said I, 'is your lot, in this space, if space it may be call'd.' Soon we saw the stable and the church, & I took him to the altar and open'd the Bible, and lo! it was a deep pit, into which I descended driving the Angel before me, soon we saw seven houses of brick; one we enter'd; in it were a number of monkeys, baboons, & all of that species, chain'd by the middle, grinning and snatching at one another, but witheld by the shortness of their chains: however, I saw that they sometimes grew numerous, and then the weak were caught by the strong, and with a grinning aspect, first coupled with, & then devour'd, by plucking off first one limb and then another till the body was left a helpless trunk; this after grinning & kissing it with seeming fondness they devour'd too; and here & there I saw one savourily picking the flesh off of his own tail; as the stench terribly annoy'd us both, we went into the mill, & I in my hand brought the skeleton of a body, which in the mill was Aristotle's Analytics.
So the Angel said: 'thy phantasy has imposed upon me, & thou oughtest to be ashamed.'
I answer'd: 'we impose on one another, & it is but lost time to converse with you whose works are only Analytics.'
Opposition is true Friendship.
I have always found that Angels have the vanity to speak of themselves as the only wise; this they do with a confident insolence sprouting from systematic reasoning.
Thus Swedenborg boasts that what he writes is new; tho' it is only the Contents or Index of already publish'd books.
A man carried a monkey about for a shew, & because he was a little wiser than the monkey, grew vain, and conciev'd himself as much wiser than seven men. It is so with Swedenborg: he shews the folly of churches & exposes hypocrites, till he imagines that all are religious, & himself the single one on earth that ever broke a net.
Now hear a plain fact: Swedenborg has not written one new truth. Now hear another: he has written all the old falshoods.
And now hear the reason. He conversed with Angels who are all religious, & conversed not with Devils who all hate religion, for he was incapable thro' his conceited notions.
Thus Swedenborgs writings are a recapitulation of all superficial opinions, and an analysis of the more sublime, but no further.
Have now another plain fact. Any man of mechanical talents may, from the writings of Paracelsus or Jacob Behmen, produce ten thousand volumes of equal value with Swedenborg's, and from those of Dante or Shakespear an infinite number.
But when he has done this, let him not say that he knows better than his master, for he only holds a candle in sunshine.
A Memorable Fancy.
Once I saw a Devil in a flame of fire, who arose before an Angel that sat on a cloud, and the Devil utter'd these words:
'The worship of God is: Honouring his gifts in other men, each according to his genius, and loving the greatest men best: those who envy or calumniate great men hate God; for there is no other God.'
The Angel hearing this became almost blue but mastering himself he grew yellow, & at last white, pink, & smiling, and then replied:
'Thou Idolater, is not God One? & is not he visible in Jesus Christ? and has not Jesus Christ given his sanction to the law of ten commandments, and are not all other men fools, sinners, & nothings?'
The Devil answer'd: 'bray a fool in a morter with wheat, yet shall not his folly be beaten out of him; if Jesus Christ is the greatest man, you ought to love him in the greatest degree; now hear how he has given his sanction to the law of ten commandments: did he not mock at the sabbath, and so mock the sabbaths God? murder those who were murder'd because of him? turn away the law from the woman taken in adultery? steal the labor of others to support him? bear false witness when he omitted making a defence before Pilate? covet when he pray'd for his disciples, and when he bid them shake off the dust of their feet against such as refused to lodge them? I tell you, no virtue can exist without breaking these ten commandments. Jesus was all virtue, and acted from impulse, not from rules.'
When he had so spoken, I beheld the Angel, who stretched out his arms, embracing the flame of fire, & he was consumed and arose as Elijah.
Note: This Angel, who is now become a Devil, is my particular friend; we often read the Bible together in its infernal or diabolical sense which the world shall have if they behave well.
I have also The Bible of Hell, which the world shall have whether they will or no.
One Law for the Lion & Ox is Oppression.
A Song of Liberty.
1. The Eternal Female groan'd! it was heard over all the Earth:
2. Albion's coast is sick silent; the American meadows faint!
3 Shadows of Prophecy shiver along by the lakes and the rivers and mutter across the ocean: France, rend down thy dungeon;
4. Golden Spain, burst the barriers of old Rome;
5. Cast thy keys, O Rome, into the deep down falling, even to eternity down falling,
6. And weep!
7. In her trembling hands she took the new born terror howling;
8. On those infinite mountains of light, now barr'd out by the atlantic sea, the new born fire stood before the starry king!
9. Flag'd with grey brow'd snows and thunderous visages, the jealous wings wav'd over the deep.
10. The speary hand burned aloft, unbuckled was the shield; forth went the hand of jealousy among the flaming hair, and hurl'd the new born wonder thro' the starry night.
11. The fire, the fire, is falling!
12. Look up! look up! O citizen of London, enlarge thy countenance: O Jew, leave counting gold! return to thy oil and wine. O African! black African! (go, winged thought widen his forehead.)
13. The fiery limbs, the flaming hair, shot like the sinking sun into the western sea.
14. Wak'd from his eternal sleep, the hoary element roaring fled away:
15. Down rush'd, beating his wings in vain, the jealous king; his grey brow'd councellors, thunderous warriors, curl'd veterans, among helms, and shields, and chariots horses, elephants: banners, castles, slings and rocks,
16. Falling, rushing, ruining! buried in the ruins, on Urthona's dens;
17. All night beneath the ruins, then, their sullen flames faded, emerge round the gloomy King.
18. With thunder and fire: leading his starry hosts thro' the waste wilderness, he promulgates his ten commands, glancing his beamy eyelids over the deep in dark dismay,
19. Where the son of fire in his eastern cloud, while the morning plumes her golden breast,
20. Spurning the clouds written with curses, stamps the stony law to dust, loosing the eternal horses from the dens of night, crying:
Empire is no more! and now the lion & wolf shall cease.
Chorus.
Let the Priests of the Raven of dawn, no longer in deadly black, with hoarse note curse the sons of joy. Nor his accepted brethren, whom, tyrant, he calls free: lay the bound or build the roof. Nor pale religious letchery call that virginity, that wishes but acts not!
For every thing that lives is Holy.
